Τέλος στην κραιπάλη με το «Σκοτάδι»

Μέσα στο καλοκαίρι, και μετά από 3 χρόνια σαρωτικής δημοφιλίας στο Netflix, έπεσε η αυλαία για το γερμανικό sci-fi δράμα, “Dark”. Η σειρά κέρδισε τους κριτικούς για την προκλητική ευφυΐα και αυθεντικότητά της, και τους τηλεθεατές για την (κυριολεκτικά) αλλόκοσμη ατμόσφαιρά της. – Όμως, τι κάνει αυτές τις απαράμιλλα ευφάνταστες και σύνθετες δομές σαν το “Dark” τόσο πετυχημένες στην εποχή μας; Ποια είναι τα εθιστικά εκείνα στοιχεία που καθηλώνουν τους σύγχρονους τηλεθεατές στον καναπέ τους και τους παρασύρουν στα περίφημα πλέον «binge watching» (binge=κραιπάλη);

Ένα από αυτά είναι αναμφίβολα το παιχνίδι με τον χρόνο. Η χειραγώγηση του χρόνου μοιάζει να είναι το κυρίαρχο μοτίβο πίσω από όλες αυτές τις αυξανόμενα πολύπλοκες τηλεοπτικές θεματικές. Η διαισθητική πρόσληψη ενός ευθύγραμμου, καθολικού και ομαλά ρέοντα χρόνου κλονίζεται και εν τέλει ανατρέπεται. Μέσα από αυτή την ανατροπή αναδύονται οι θεαματικές ιδέες της σύγχρονης φυσικής και, ειδικότερα, η σχετικιστική αντίληψη του χρόνου από τον Αϊνστάιν: ο χρόνος μετουσιώνεται σε κάτι το εύπλαστο∙ το ταξίδι στον χρόνο γίνεται δυνατό. – Άραγε, πόσοι από μας δε βαυκαλιζόμαστε στην προοπτική να μπορούσαμε να γυρίσουμε πίσω στον χρόνο και να αλλάξουμε κάτι; Οι χρονομηχανές και τα ταξίδια στον χρόνο μετατρέπονται, έτσι, στα απόλυτα κινηματογραφικά φετίχ.

Ένα δεύτερο, αρκετά ισχυρό τηλεοπτικό διεγερτικό αποτελεί η αμφισβήτηση του δυΐστικού τρόπου σκέψης και η αποδόμηση μιας ηθικής αντίληψης επί τη βάσει ενός μανιχαϊστικού σχήματος. Αυτό αντανακλάται πολύ έντονα στην τάση που έχουμε να ταυτιζόμαστε με τους αντι-ήρωες, η πολυδιάστατη υφή των οποίων κερδίζει σε ενδιαφέρον (και έγνοια) τους περισσότερο επίπεδους χαρακτήρες των «καλών»/ηρώων. Παρατηρούμε τον «κακό» της σειράς στο πλαίσιο της ταραχώδους ζωής του, του διαβρωτικού περιβάλλοντός του, του συχνά βίαιου παρελθόντος του και συμπάσχουμε, καθώς η προβληματικότητά του καθρεφτίζει τη δική μας προβληματικότητα, τις δικές μας (αυτό)αντιφάσεις, τον δικό μας λειψό ψυχισμό… Εν τέλει, πού ακριβώς χαράσσονται τα σύνορα μεταξύ των «καλών» και των «κακών»; Ειδικά στο “Dark”, η διαχωριστική γραμμή μεταξύ «καλού» και «κακού» χαρακτήρα φαίνεται εξαιρετικά ομιχλώδης – πολλές φορές ακόμα και όταν πρόκειται για το ίδιο άτομο!

Η εξερεύνηση πολυσχιδών χαρακτήρων αποτυπώνεται ανάγλυφα στις εναλλακτικές πραγματικότητες που παρουσιάζουν τέτοιου είδους σειρές. Κι αυτό αποτελεί ένα ακόμα εξόχως θελκτικό στοιχείο τους – στον βαθμό που και οι δικές μας ζωές πολλές φορές μοιάζουν να ακροβατούν ανάμεσα σε παράλληλα σύμπαντα. «Όλα είναι συνδεδεμένα», η κάθε μας απόφαση επηρεάζει τα πάντα στο σύμπαν μας και πυροδοτεί μια ατέρμονη αλυσίδα γεγονότων στο δίπολο αιτίου-αποτελέσματος – ωστόσο, πόσο «δική» μας απόφαση είναι; «Δεν είμαστε ελεύθεροι σε ό,τι κάνουμε, γιατί δεν είμαστε ελεύθεροι σε ό,τι θέλουμε»: η εμβάθυνση στο αιώνιο φιλοσοφικό ερώτημα της «ελεύθερης βούλησης» είναι αναπόδραστη: μήπως τελικά «αποφασίζουμε» με βάση αυτού που είναι «βαθιά μέσα μας» και που δεν μπορούμε να αποτινάξουμε; Μήπως, τελικά, παίρνουμε όλες τις δυνατές αποφάσεις, και όλες οι πιθανότητες πραγματώνονται, όπως υπονοεί η κβαντομηχανική ερμηνεία των παράλληλων συμπάντων;

Το μόνο σίγουρο είναι ότι «υπάρχουν πράγματα εκεί έξω που τα μικρά μας μυαλά δε θα μπορέσουν ποτέ να κατανοήσουν». Και, αναμφίλεκτα, αυτά τα πράγματα είναι τα τόσο συναρπαστικά που προκαλούν το «κόλλημα» και αξιώνουν την κραιπάλη μπροστά στην τηλεόραση. Σειρές όπως το “Dark” ή και τα “Lost”, “Fringe” κ.ά. παλαιότερα εγείρουν υπαρξιακά ζητήματα υπό το πρίσμα της σύγχρονης επιστήμης και της φιλοσοφίας. Μας βυθίζουν σε έναν σκοτεινό ωκεανό μυστηρίου, ολοκληρωτικά αχαρτογράφητο, τρομακτικό αλλά και επιβλητικά εντυπωσιακό ταυτόχρονα. Φτάνοντας στον βυθό του ωκεανού, τελικά, βρίσκουμε τους εαυτούς μας σε ένα ακόμα πιο άβολο σημείο από αυτό που ξεκινήσαμε, καθώς τα ερωτήματά μας πληθαίνουν αντί να ελαττώνονται! Κομβικό σημείο της εξέλιξής μας συνιστά η συνειδητοποίηση της αχανούς άγνοιάς μας. Αυτό, όμως, δε μας αποθαρρύνει, διότι γνωρίζαμε εξαρχής πως «ό,τι ξέρουμε είναι μια σταγόνα∙ ό,τι δεν ξέρουμε είναι ένας ωκεανός»…