Το μυστικό της επιτυχίας είναι το να μάθεις πώς να χρησιμοποιείς τον πόνο και την ευχαρίστηση αντί ο πόνος και η ευχαρίστηση να χρησιμοποιούν εσένα. Αν το καταφέρεις αυτό, έχεις υπό έλεγχο τη ζωή σου. Αν όχι, η ζωή εξουσιάζει εσένα.
Τόνι Ρόμπινς
Χθες το βράδυ, κατά τις 12 παρά, αφού καληνύχτισα τις 2 γυναίκες της ζωής μου (δηλαδή, τη γυναίκα και τη σκυλίτσα μου – και όχι απαραίτητα με αυτήν τη σειρά), αποσύρθηκα στον ξενώνα-μουσικό δωμάτιο-ησυχαστήριο-αναγνωστήριό μου, για να συνεχίσω ένα καταπληκτικό βιβλίο εκλαϊκευμένης φυσικής που διαβάζω τους τελευταίους μήνες. Αυτές τις αργές ώρες της νυχτερινής νηνεμίας απολαμβάνω αληθινά το διάβασμα, κυρίως διότι έχω την (ψευδ)αίσθηση της μεγαλύτερης δυνατότητας για συγκέντρωση.
Φυσικά, προτού κάτσω στον καναπέ για να διαβάσω, τσέκαρα τις ειδοποιήσεις στο κινητό μου, ώστε να μελετήσω κατόπιν αμέριμνος (γιατί, να μην κρυβόμαστε, ποιος μπορεί να κάνει το οτιδήποτε αμέριμνος, αν βλέπει το φωτάκι του κινητού να αναβοσβήνει λόγω κάποιας ειδοποίησης; Πρέπει να γνωρίζουμε τι έχει συμβεί και ποιος ή τι μας ειδοποιεί). – Ως συνήθως, ο βραδινός φίλος μου-πιστός συνοδοιπόρος στο messenger κι έτερος κιθαρίστας στο συγκρότημά μου μου είχε στείλει μερικά μηνύματα για την αυριανή (σημερινή πια) πρόβα. To make a long story short, που λένε και στη βαρβαρική διάλεκτο, λίγα μηνύματα εγώ-λίγα αυτός, η ώρα είχε πάει ήδη 1 παρά τέταρτο, η κούραση είχε επέλθει, η όρεξη για διάβασμα είχε εξαϋλωθεί και η δυνατότητα συγκέντρωσης είχε σωριαστεί στο μηδέν, οπότε πήρα τον δρόμο για το υπνοδωμάτιο, και, κάπως έτσι, η θεωρία χορδών έμεινε αδιάβαστη για άλλη μια μέρα… (Τώρα που το σκέφτομαι καλύτερα, βέβαια, ίσως να την αποφεύγω τεχνηέντως από φόβο.)
Καταλαβαίνετε πού θέλω να το πάω – στην πραγματικότητα, πάει από μόνο του: το ζήτημα που θίγεται εδώ είναι ο εξανδραποδισμός του σύγχρονου-υστεροκαπιταλιστικού υποκειμένου από τα social media και η –αναπόδραστα– επακόλουθη εξηλιθίωσή του.
Στο εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του Netflix Social Dilemma, το οποίο η βρετανική εφημερίδα Independent ανακήρυξε ως «το σημαντικότερο ντοκιμαντέρ της εποχής μας», ένα πρώην εξέχον διοικητικό στέλεχος του Facebook, μιλώντας για την επίδραση των social media, αποφθέγγεται: «Ελέγχουν περισσότερο εμάς από ό,τι ελέγχουμε εμείς αυτά».
Όπως λέει και ο Ηρόδοτος, απ’ όλες τις οδύνες η πιο πικρή είναι αυτή: το να ξέρεις πολλά, αλλά να μην ελέγχεις τίποτα. Το ότι, ενώ γνωρίζουμε (τουλάχιστον φαινομενικά) πολλά, έχουμε απολέσει τον έλεγχο ολοσχερώς, αποτελεί πια μια πρόδηλη κοινοτοπία. Εντούτοις, το βαθύτερο πρόβλημα, δεν είναι αυτό∙ το κρίσιμο ζήτημα που ανακύπτει συνυφαίνεται με τη διανοητική μας αναπηρία: δηλαδή, η σταδιακή και ανεπαίσθητη αλλοτρίωση την οποία υφιστάμεθα, λόγω των social media, υποσημαίνει τη σταδιακή και ανεπαίσθητη εξηλιθίωσή μας.
Η εκτράχυνση της εξηλιθίωσής μας συμβαίνει με τον ακόλουθο τρόπο: αρχικά, σκεφτόμαστε ότι η χρήση των κοινωνικών δικτύων θα μας προσφέρει κάποιο είδος ωφέλειας ή ευχαρίστησης∙ έπειτα, χρησιμοποιούμε το εκάστοτε κοινωνικό δίκτυο, δρέποντας τους καρπούς της προαναφερθείσας ευχαρίστησης ή ωφέλειας∙ στο τέλος, όμως, δε σταματάμε στην εν λόγω συγκομιδή των καρπών, αλλά συνεχίζουμε την πλοήγηση∙ ωστόσο, από εκείνο και έπειτα, και καθώς μας εμπνέει μάλλον η κούραση, ο οδηγός είναι άλλος, και μας πάει όπου αυτός επιθυμεί: συνηθέστερα, στο κάψιμο των εγκεφαλικών κυττάρων – εξού και η εξηλιθίωση.
Clever up 